عادی‌سازی روابط سعودی-اسرائیل، تحت الشعاع طرح ترامپ برای غزه
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری صابرین نیوز، تحلیلگران خاورمیانه می‌گویند اظهارات روزهای اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای آینده نوار غزه، تلاش‌های او برای برقراری روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و اسرائیل را پیچیده کرده است.
به گفته تحلیلگران خاورمیانه، پیشنهاد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای مهاجرت اجباری همه فلسطینی‌ها از غزه، تلاش‌های او برای عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل را پیچیده کرده است، اما هنوز نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد که این طرح پرونده عادی‌سازی روابط را منتفی خواهد کرد و یا به مناسبات واشنگتن و ریاض آسیب جدی وارد خواهد کرد.
در ساعات نخست پس از اظهارات روز سه‌شنبه ترامپ، واکنش رسمی عربستان سریع و صریح بود و ریاض با قاطعیت خواستار تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی شد و افزود این پادشاهی «بدون این هدف، روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار نخواهد کرد.» این بیانیه که درست پس از ساعت 4 صبح به وقت محلی منتشر شد، موضعی قاطع‌تر از برخی اظهارات قبلی سعودی‌ها اتخاذ کرد که نشان می‌داد اگر «مسیری» به سوی تشکیل کشور فلسطینی ایجاد شود، عادی‌سازی روابط میان تل آویو و ریاض می‌تواند امکان‌پذیر باشد.
«علی شهابی»، تاجر سعودی که روابط نزدیکی با خاندان سلطنتی دارد، می‌گوید سرعت پاسخ رسمی عربستان نشان‌دهنده جدی بودن این موضوع برای مقامات ریاض است. وی گفت: «عربستان سعودی معمولاً در پاسخ به مسائل بسیار کند است و گاهی اوقات یک هفته طول می‌کشد تا به تحولی واکنش نشان دهد، اما این یک انتقاد فوری بود.»
او همچنین افزود؛ مقامات سعودی منتظر خواهند ماند تا ببینند آیا اظهارات ترامپ با اقدام آمریکا برای پیشبرد این پیشنهاد یا واکنش بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در میدان همراه خواهد بود یا خیر. شهابی با توضیح اینکه اظهارات ترامپ می‌تواند جسارت بیشتری به اقدامات تهاجمی مقامات اسرائیلی در غزه، کرانه باختری و فراتر از آن ببخشد، افزود: «خطر این است که نتانیاهو بتواند از این مسئله سوء استفاده کند.»
ترامپ مدعی شده است عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل «معامله قرن» خواهد بود. او در ابتدا تلاش کرد تا در دوره اول ریاست جمهوری خود چنین توافقی را تضمین کند، چرا که هدفش گسترش توافق‌نامه‌های ابراهیم بود که در آن چهار کشور عربی – امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان – رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناختند. عربستان سعودی به عنوان بخشی از این معامله، در ازای به رسمیت شناختن اسرائیل، خواستار یک پیمان دفاعی به سبک ناتو با ایالات متحده و کمک به توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی شده است.
«یوئل گوزانسکی»، یکی از مقامات ارشد سابق شورای امنیت اسرائیل نیز در همین راستا معتقد است ترامپ ناخواسته عربستان را دچار شرمندگی ساخته و این کشور را به سوی اتخاذ مواضع صریح‌تر در این باره سوق داده است.
وی گفت: «پر واضح است که سعودی‌ها می‌خواهند بدانند در قبال چنین امتیاز بزرگی چه چیزی به دست می‌آورند و از سوی دیگر چه هزینه معنوی متحمل می‌شوند.» او خاطرنشان کرد که وقتی مذاکرات توافق‌نامه‌های ابراهیم انجام شد، چنین مباحثی به صورت خصوصی برگزار شده بود. وی گفت: «مطمئنم ترامپ شنیده بود که سعودی‌ها به کشور فلسطینی نیاز ندارند، اما بین آن و گفتن آن با صدای بلند تفاوت زیادی وجود دارد.»
در همین راستا «جان آلترمن»، معاون ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، حتی قبل از اینکه ترامپ پیشنهاد اخیر خود در مورد غزه را ارائه دهد، گفت: نشانه‌های کمی مبنی بر قریب‌الوقوع بودن یا حتی محتمل بودن عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل می‌بیند، زیرا از دیدگاه ریاض و به ویژه ولیعهد محمد بن سلمان، در حال حاضر فوریت کمی برای پیشبرد این توافق وجود دارد.
آلترمن گفت: «سعودی‌ها احساس می‌کنند که عادی‌سازی روابط با اسرائیل بزرگترین کارتی است که باید با آن بازی کنند، به ویژه که [ولیعهد] پیش‌بینی می‌کند که برای 40 سال آینده یا بیشتر در قدرت بماند.» وی در ادامه افزود: این بدان معنا نیست که اتحاد با ایالات متحده آسیب خواهد دید. او گفت، بدون روابط دیپلماتیک کامل، راه‌های زیادی برای تقویت روابط عربستان و اسرائیل وجود دارد و مناسبات با واشنگتن احتمالاً قوی باقی خواهد ماند.
تحولات اخیر در پرونده عادی سازی روابط ریاض و تل آویو در شرایطی است که عربستان سعودی مقصد اولین سفر بین‌المللی ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری او بود و ماه گذشته، پس از تحلیف ترامپ برای دوره دوم، محمد بن سلمان اولین رهبر خارجی بود که با او تلفنی صحبت کرد. مقامات آمریکایی گفته‌اند امیدوارند عربستان سعودی به بازسازی غزه کمک کند، اما تلاش برای جابجایی ساکنان آن می‌تواند هرگونه برنامه‌ای را به خطر بیندازد.
«فراس مسعد»، یکی از اعضای ارشد و مدیر ارشد موسسه خاورمیانه، گفت: ریاض زمانی که واکنش دستگاه دیپلماسی این کشور به طرح ترامپ صادر شد و سپس در صفحات اول روزنامه‌های ملی این کشور منتشر شد، آشکارا مخاطبان داخلی خود را در نظر داشت،
اظهارات شاهزاده «ترکی الفیصل»، مقام سابق اطلاعاتی عربستان و سفیر سابق در واشنگتن، منعکس کننده همین فضا بود. او در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان در روز چهارشنبه که در رسانه‌های خبری محلی عربستان بازنشر و خلاصه شد، گفت: «آنچه از اظهارات ترامپ بیرون آمد، قابل هضم نیست.» او هشدار داد که اگر ترامپ به ریاض سفر کند، از رهبری عربستان «یک گوشمالی» نه تنها درباره «فلسفه نادرست این پیشنهاد» بلکه «بابت بی‌انصافی و بی‌عدالتی محض آن» دریافت خواهد کرد.
فشارها برای تشکیل کشور مستقل فلسطینی در جامعه عربستان و در سراسر جهان عرب در سال گذشته با ادامه جنگ اسرائیل در غزه، طنین و قدرت بیشتری پیدا کرده است. این پیشنهاد رادیکال، یک‌طرفه و غیرقابل قبول ترامپ باعث شده عربستان سعودی عجالتا موضع مبهم پیشین خود درباره تشکیل کشور مستقل فلسطینی را که عملاً با درخواست «حرکت به سوی مسیری به سوی تشکیل دولت فلسطین» جایگزین شده بود را کنار گذاشته و بار دیگر با صراحت «تاسیس» چنین کشوری را شرط عادی‌سازی روابط با اسرائیل اعلام کند.
مسعد با اشاره به پوشش خبری جنگ غزه گفت: «برای اکثر جوانان سعودی، موضوع فلسطین از خاطرات و اولویت‌های روزانه آنها محو شده بود، اما یک سال و نیم تصاویر مداوم مرگ و ویرانی، این وضعیت را تغییر داده است.» «این چیزی است که هر رهبر سعودی و هر رهبر عربی باید در نظر بگیرد. آنها به سادگی نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند.»
انتهای پیام/