ترکیه و رویای دسترسی به گاز ترکمنستان
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری صابرین نیوز، مقامات آنکارا اعلام کردند که توافق با عشق آباد نهایی شده و انتقال گاز از این کشور ثروتمند آسیای میانه به ترکیه، عملی خواهد شد.
روزنامه آکشام از جراید نزدیک به حزب عدالت و توسعه اعلام کرده که نتایج سفرهای مکرر مقامات آنکارا به باکو و عشق آباد، به فرجام مثبتی رسیده و کار انتقال گاز، حالا هیچ مانع سیاسی و حقوقی خاصی ندارد.
ترکمنستان به عنوان کشوری که همواره به اصل بیطرفی پایبند مانده، پس از اصرار مکرر ترکیه حاضر شد به عنوان عضو ناظر به «سازمان کشورهای ترک» بپیوندد. اما شواهد نشان می‌دهد که خود را از نقش آفرینی سیاسی و تبلیغاتی دور نگه داشته و تمایل دارد صرفاً در حوزه انرژی با ترکیه همکاری کند.
گفته می‌شود هاکان فیدان رییس وقت سرویس اطلاعاتی میت، ابراهیم کالن سخنگوی وقت ریاست جمهوری ترکیه و نعمان کورتولموش رییس پارلمان ترکیه، به منظور پایان داد به اختلافات گازی بین ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، به مدت دو سال تلاش کردند و مذاکرات اولیه برای انتقال گاز از ترکمنستان به ترکیه از سال 2024 میلادی وارد فاز جدی شد.
رویای ترکیه در مورد قدرت‌های گازی جهان
بر اساس ارقام و آمار موثق کارشناسان و نهادهای بین‌المللی، چهار قدرت عظیم ذخایر گاز طبیعی جهان، عبارتند از روسیه، ایران، ترکمنستان و قطر. ترکیه در این سال‌ها مداوماً با روسیه و ایران کار کرده اما حالا رویای بلندپروازانه‌ای برای انتقال گاز قطر از مسیر عربستان سعودی، اردن و سوریه دارد و در مورد گاز ترکمنستان نیز، چشم به مسیری دوخته که از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان، از آنجا به گرجستان و سپس به ترکیه می‌رسد و می‌تواند گاز را بر بستر همان خط لوله قبلی تاناپ که بین ترکیه و آذربایجان فعال شده، وارد کند.
البته در کوتاه مدت قرار است که این گاز از طریق ایران به ترکیه ارسال شود تا بستر لازم برای آینده فراهم شود.
پس از جنگ روسیه و اوکراین و تغییر برخی از مهمترین معادلات صادرات انرژی، حالا ازبکستان و ترکمنستان نیز تمایل بیشتری به همکاری با جمهوری آذربایجان و ترکیه دارند.
در مورد گزینه‌های صادرات گاز، ترکمنستان چندین مسیر بالقوه برای صادرات گاز به اروپا دارد که عبارتند از:
خط لوله گاز ترانس خزر (TCGP): این خط لوله پیشنهادی گاز ترکمنستان را از طریق دریای خزر به آذربایجان منتقل می‌کند و سپس به خطوط لوله موجود به اروپا متصل می‌شود.
خط لوله ترکمنستان -افغانستان -پاکستان -هند (TAPI): در حالی که این خط لوله عمدتاً برای تامین گاز بازارهای جنوب آسیا طراحی شده، پتانسیلی برای اتصال این خط لوله به خط ایران – پاکستان – هند و در نهایت رسیدن به اروپا وجود دارد.
خط لوله ایران – ترکمنستان -اروپا: این خط لوله پیشنهادی می‌تواند گاز ترکمنستان را از طریق ایران و ترکیه به اروپا منتقل کند.
در گذشته، موانع متعددی برای این گزینه‌های صادراتی وجود داشت. از جمله تنش‌های ژئوپلیتیکی، اختلافات بر سر وضعیت حقوقی دریای خزر و درگیری‌های منطقه‌ای. اما حالا بخش قابل توجهی از موانع از سر راه برداشته شده‌اند.
البته هنوز هم نگرانی‌های امنیتی درباره خط لوله تاپی پابرجاست و به دلیل درگیری‌های جاری در افغانستان با چالش‌های امنیتی مواجه است. صد البته امکان سنجی اقتصادی نیز یک مقوله پیچیده است. چرا که هزینه‌های بالا و لجستیک این پروژه‌ها، می‌تواند آنها را از نظر اقتصادی چالش برانگیز کند. حتی ممکن است سیاست بیطرفی ترکمنستان، باعث تردید در مشارکت و پیشبرد شراکتی پروژه‌ها شود. ولی ترکیه همچنان بر درخواست خود پافشاری کرد و حالا ترکیه نیز به سمت نوعی از همکاری مخاطره‌آمیز رفته است.
تحقق رویای 27 ساله
ترکیه به عنوان کشوری که در حوزه انرژی فسیلی فقیر است، همواره متکی به واردات انرژی بوده و این وضعیت، تبدیل به یک مانع و پاشنه آشیل بزرگ شده است. در آخرین سالیان قرن بیستم نیز، بازار ترکیه بارها تحت تاثیر قیمت نفت و شرایط بازار انرژی، دچار بحران شد.
به همین خاطر، مذاکرات اولیه انتقال گاز طبیعی بین ترکیه و ترکمنستان در سال 1998 آغاز شد. در همان سال، قراردادی بین «سازمان نفت و انرژی بوتاش ترکیه» و «ترکمن گاز ترکمنستان» امضا شد. اما پروژه بنا به دلایل سیاسی، امنیتی و اقتصادی متوقف شد. حالا و پس از گذر 27 سال، قرار است از اول ماه مارس تحویل سالانه 2 میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان به ترکیه در فاز اول آغاز شود.
رویای انتقال گاز ترکمنستان به ترکیه در 27 سال گذشته، 3 بار نقش بر آب شد. تا این که سرانجام رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه با قربانقلی بردی محمداف رئیس شورای مردمی ترکمنستان که در اول مارس 2024 به مجمع دیپلماسی آنتالیا رفته بود، توافق نامه‌هایی را برای افزایش همکاری در زمینه گاز طبیعی و نفت امضا کرد و اعلام کرد که قصد دارد گاز ترکمنستان را از ترکیه به اروپا منتقل کند. در راستای توافق صورت گرفته، سال گذشته همکاری فشرده‌ای برای ایجاد زیرساخت‌های فنی و حقوقی بین دو کشور انجام شد.
آلپ ارسلان بیرقدار وزیر انرژی و منابع طبیعی، در گفتگو با خبرنگاران از این موضوع خبر داد که تمام موانع سیاسی، حقوقی و فنی از میان برداشته شده و قرار است جریان گاز از اول مارس 2025 آغاز شود.
برخی از رسانه‌های ترکیه نظیر روزنامه آکشام، ادعا کرده‌اند که ایران در گذشته، مهمترین مانع برای صادرات گاز ترکمنستان به ترکیه بوده است. اما حالا مشخص شده که مساله و مانع اصلی روسیه بوده است.
ترجیح مسکو این بوده که انتقال گاز از ترکمنستان به ترکیه، تنها زمانی آغاز شود که زمینه انتقال مداوم از طریق لوله ترک استریم از زیر دریای سیاه، فراهم شده باشد. یکی از جراید دیگر ترکیه به نام روزنامه اقتصادی دنیا نیز به این اشاره کرده که در جریان تعلل و وقفه در این پروژه، علاوه بر روسیه، آمریکا نیز نقش داشته است.
به این شکل که در سال 2011 میلادی و در شرایطی که قرار بود گاز ترکمنستان با یک خط 4 هزار کیلومتری از ایران و ترکیه به بلغارستان فرستاده شود، آمریکا چوب لای چرخ گذاشت.
قرار بود روسیه، بزرگترین منبع ذخیره گاز را در ترکیه بسازد و از طریق این مخزن، صادرات گاز به اروپا مدیریت شود. اما حالا اتحادیه اروپا در مورد گاز روسیه رویکرد متفاوتی دارد و روسیه نیز به تعهد فنی خود در خاک ترکیه عمل نکرده است. حال باید دید با لحاظ کردن این موارد، فرجام صادرات گاز ترکمنستان به اروپا از راه ترکیه، به کجا خواهد رسید.
انتهای پیام/