نگرانی ترکیه از کسری تجارت خارجی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری صابرین نیوز، این روزها اقتصاد ترکیه حال و روز نامساعدی دارد و علاوه بر رکود تورمی و افزایش بیکاری و بدهی خارجی، تولید و صادرات نیز با موانع و چالش‌های بزرگی مواجه شده است.

داده‌های تجارت خارجی ترکیه حاکی از کاهش صادرات و افزایش میزان واردات است و چنین چیزی در کشوری که بدهی خارجی بالایی دارد و از نفت گرفته تا مواد خام و بسیاری از مواد غذایی به کشورهای خارجی وابسته شده، نویدبخش روزهای بهتر نیست.

لاغری مفرط تولید و صادرات در ترکیه
اگر چه بحران اقتصادی ترکیه از سه سال پیش آغاز شده اما این بحران از نیمه سال 2023 میلادی بدین سو، مداوماً تلاطم و مشکلات بزرگتری را به وجود آورده است. یکی از این مشکلات، بالارفتن هزینه‌های تولید، ورشکست شدن بسیاری از واحدهای تولیدی و در نتیجه کاهش میزان صادرات کالا از ترکیه به کشورهای دیگر است.

بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت بازرگانی ترکیه، در ماه فوریه 2025 میلادی، میزان صادرات نسبت به ماه مشابه سال قبل با 1.5 درصد کاهش به 20 میلیارد و 776 میلیون دلار رسید. ولی در همین مدت، واردات با 3.8 درصد افزایش به 28 میلیارد و 930 میلیون دلار رسید.

مجموع واردات کالا به ترکیه تنها در عرض دو ماه اول سال جاری میلادی با افزایش 6.6 درصدی، به 57 میلیارد و 633 میلیون دلار رسید. این در حالی است که در همین مدت، صادرات به مرز 42 میلیارد دلار رسیده است.

کسری تجارت خارجی ترکیه در 12 ماه گذشته به 84 میلیارد و 944 میلیون دلار رسید که رقمی نگران‌کننده قلمداد می‌شود.

ایریس جیبره از اقتصاددانان مشهور ترکیه، در ارزیابی خود درباره وضعیت تجارت خارجی می‌گوید: «وضعیت تجارت خارجی ما به قدری بد است که افزایش میزان کسری، سال به سال نگران کننده‌تر می‌شود. ما با توجه به هزینه‌های سنگین در بخش‌های انرژی، حمل و نقل و واردات مواد خام، در بخش تولید با معضلات بزرگی روبرو هستیم و میزان بهره وری مداوماً در حال کاهش است. حالا کسری تجارت خارجی ما یعنی پیشی گرفتن واردات از صادرات به 85 میلیارد دلار رسیده و با توجه به کمبود منابع ارزی، باید بپذیریم که در اقتصاد ما، توازنی وجود ندارد.

ترکیه بازار جدیدی نیافت

آمارهای تجارت خارجی نشان دهنده این است که در ماه گذشته میلادی، سه مقصد مهم برای صادرات کالاهای ترکیه عبارت بودند از: آلمان با رقم یک میلیارد و 688 میلیون دلار، آمریکا با یک میلیارد و 195 میلیون دلار و انگلیس با یک میلیارد و 175 میلیون دلار.

این در حالی است که در سالیان گذشته نیز چنین وضعیتی در جریان بوده و تجار و شرکت‌های فنی مهندسی ترکیه نتوانسته‌اند بازارهای جدیدی فتح کنند. البته در طرف مقابل مبدا واردات نیز چندان تغییری نیافته و سه کشوری که در ماه گذشته بیشترین کالا را به ترکیه صادر کردند، عبارتند از: روسیه با 3 میلیارد و 982 میلیون دلار در رتبه نخست، چین با 3 میلیارد و 546 میلیون دلار در رده دوم و و آمریکا با 2 میلیارد و 422 میلیون دلار در رده سوم.

این نشان می‌دهد که در مبادلات تجاری با کشورهای قدرتمند اقتصادی، تراز به نفع ترکیه نیست.

از حیث مناطق جغرافیایی مقصد کالاهای صادراتی ترکیه، کشورهای اروپایی با 12 میلیارد دلار در ماه گذشته و صادرات به کشورهای خاورمیانه و خاور نزدیک نیز تنها 3 میلیارد دلار بوده است. ترکیه در برابر 12 میلیارد دلار کالایی که در ماه گذشته به کشورهای اروپایی صادر کرده، مجموعاً 14 میلیارد و 500 میلیون دلار از آنها کالا وارد کرده است.

کاهش صادرات در گروه محصولات غذایی
بررسی تنوع و درصد داده‌های تجارت خارجی بر مبنای بخش‌های متفاوت، نشان دهنده این است که کشاورزی و صنایع غذایی ترکیه با کاهش صادرات مواجه شده است. سه بخش مهم صادرات کالا از ترکیه به کشورهای جهان عبارتند از: 
صنایع با سهم 93.6 درصدی و مبلغ 19 میلیارد و 436 میلیون دلار. 
کشاورزی، جنگلداری و شیلات 4.4 درصد. 
معادن 1.4 درصد. 

نکته مهم در مورد اهمیت کالاهای صادراتی ترکیه این است که بیشترین میزان صادرات از ترکیه به کشورهای مختلف جهان، مربوط به تولید ملی و داخلی نیست و به بخش مونتاژ تعلق دارد.

تنها در عرض یک ماه گذشته 3 میلیارد دلار خودرو از ترکیه به کشورهای دیگر صادر شده که همگی مونتاژ و متعلق به شرکت‌های آلمانی، ایتالیایی، ژاپنی، چینی و کره‌ای مستقر در ترکیه هستند.

بخش مواد و فرآورده‌های شیمیایی با 2 میلیارد و 495 میلیون دلار بر رده دوم جای گرفته و پوشاک نیز با 1 میلیارد و 358.6 میلیون دلار در رده سوم قرار دارد.

این در حالی است که قبلاً، بخش‌های پوشاک، مبلمان، صنایع غذایی و صنایع دستی ترکیه در کنار بخش‌های فولاد، ریخته‌گری و کالاهای صنعتی در رده‌های بعدی بودند.

کاهش صادرات کالا از ترکیه به کشورهای جهان در بخش فولاد 9.7 درصد، در بخش ماشین آلات و قطعات 10.7 درصد و در پوشاک 9.3 درصد بوده است.

در بخش صادرات گروه کشاورزی کاهش 4.5 درصدی ثبت شده است. به نحوی که بیشترین افت در بخش کشاورزی در بخش زیتون و روغن زیتون 50.1 درصد، میوه خشک و آجیل با 13.8 درصد و در بخش دخانیات با 11.2 درصد بوده است. بخش معدن نیز با کاهش 7.4 درصدی مواجه شد و صادرات به 418.5 میلیون دلار رسید.

ارزش افزوده، حلقه گمشده
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی ترکیه بر این باورند که یکی از مهمترین پاشنه آشیل‌های صادرات کالا از ترکیه به کشورهای دیگر، بحث میزان سود و ارزش افزوده است. به نحوی که بسیاری از کالاهای صادر شده از ترکیه، تنها به خاطر نیروی انسانی ارزان قیمت در ترکیه سرپا مانده‌اند و ظرفیت سود بالایی ندارند.

به عنوان مثال، صنعت طلا و جواهر ترکیه با 79.1 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته، در مجموع 861.6 میلیون دلار صادرات داشته است. اما سود این بخش در مقایسه با گروه صنعتی پایین است.

در بخش صنایع دفاعی ترکیه نیز که ظرفیت افزایش ارزش افزوده دارد، پای یک مشکل مهم در میان است که باعث شده با وجود رشد تولید، سود چندانی عاید ترکیه نشود. صنایع دفاعی و هوانوردی ترکیه با رشد 44.6 درصدی، در عرض یک ماه میزان صادرات 433.6 میلیون دلار را ثبت کرده، اما از آنجایی که دولت اردوغان به دنبال بازاریابی و سبقت از کشورهای قدرتمند این حوزه است، محصولات دفاعی ترکیه را با قیمت پایین صادر می‌کند. 

ترکیه در چند سال گذشته تلاش کرده تا تمرکز تولید و صادرات کالا از این کشور به مقاصد خارجی، در چندین منطقه پراکنده شود. اما این هدف هنوز هم محقق نشده و سه استان مهم صادرکننده کالا عبارتند از استانبول، کوجاعلی و بورسا که هر سه در غرب ترکیه و در منطقه مرمره قرار گرفته‌اند.
انتهای پیام/